Hardlopen: “Jongeren hebben de codes gekraakt”, analyse door socioloog Olivier Bessy

Olivier Bessy uit Pau, zelf een sportsocioloog en succesvol atleet, bekijkt op een contrasterende manier de recente opkomst van hardlopen.

Olivier Bessy, onderzoeker bij het laboratorium voor milieu- en energietransitie, marathonloper en emeritus hoogleraar aan de Universiteit van Pau, heeft onder andere het boek “Courir de 1968 à nos jours” (van 1968 tot heden) bij Cairn gepubliceerd.

Op papier werd hardlopen, met alleen een paar schoenen, altijd gezien als een sport voor minderbedeelden. Maar dit sociale kenmerk zou het tegenovergestelde zijn van de realiteit...

Lange tijd, vóór de explosieve stijging van de inschrijfgelden die we nu zien, kostte deze basissport niets of bijna niets. Maar vanaf de eerste volksmarathons, veertig jaar geleden, waren de meest bevoorrechte sociaal-professionele categorieën al in de meerderheid. Een paradox als je bedenkt dat de iconen van de discipline – Mimoun of Zatopek – een populaire, hardwerkende achtergrond weerspiegelden . Sindsdien is het peloton weliswaar nog steeds erg schaars, maar is het wel opengesteld voor mensen met middelmatige beroepen, mensen die de concurrentie aangaan met managers en tegelijkertijd hun maatschappelijke status vergroten.

“Hardlopen is een symbool van mei 1968, van de bevrijding van de maatschappij en lichamen.”

Lange tijd keek een deel van de samenleving met argwaan naar hardlopers in het weekend. Men dacht dat ze zich op het werk waarschijnlijk niet voldoende uitputten...

Het is duidelijk dat mensen met een 'fysieke' baan minder geneigd zijn om te rennen. Ik kan me herinneren dat de meeste mensen in mijn kleine dorp begin jaren tachtig dachten dat ik gek was. Als ik vandaag terugkom, zijn de paden vol. Atletiek is getransformeerd in hardlopen door de explosieve groei van joggen, evenementen buiten het stadion, populaire veldlopen en de opkomst van vrouwen. Maar het eerste keerpunt in deze metamorfose dateert van mei 1968, als een avatar van de bevrijding van de maatschappij en lichamen. Een andere vorm van plezier en zelfvervulling.

“Op sociale media het spektakel van optredens en van jezelf”

Maar hoe kunnen we verklaren dat deze sport nog steeds een sport is voor de elite, voornamelijk hoogopgeleide stadsbewoners?

Omdat we de fase van de bevrijding van het lichaam gepasseerd zijn, bevinden we ons nu in de ontwikkelingsfase ervan. En het tentoonstellen van jezelf, vooral op sociale netwerken, vergroot het effect ervan tien keer. Dit fenomeen neemt alleen maar toe, met name onder topmanagers, die het op dezelfde manier vertonen als hun streven naar prestaties op het werk. Tegelijkertijd heeft de stedelijkheid de opkomst van het joggen bevorderd. De trend om te sporten in de vrije tijd is sterker in steden, waar hardlopers eerst de parken hebben overgenomen voordat ze zich in de natuurlijke omgeving begaven. De explosieve groei van trailrunning is daar een voorbeeld van.

In sommige kringen lijkt hardlopen bijna een sociaal, moraliserend gebod te zijn geworden.

Bijvoorbeeld door tussen twaalf en twee uur te gaan hardlopen in plaats van op kantoor te blijven, of door met collega's te lunchen. Vroeger werd dit soort ‘vrijetijdsbesteding’ nogal afgekeurd, maar tegenwoordig zijn de waarden bijna omgedraaid.

Onderzoeken tonen aan dat de populariteit van deze praktijk eind jaren 2010 enorm toenam. Waarom?

Dit is het begin van de tweede revolutie, met massaproductie en nieuwe praktijken. Internationale marathonlopers bijvoorbeeld, maar vooral de opkomst van extreme wedstrijden: uurwedstrijden, 100 km en langer, de eerste trails en ultratrails. Wij zien een archipel van aanbod dat de vraag bevordert. Iedere hardloper vindt tegenwoordig de schoen die bij hem past, ook al zijn we in de hypermoderniteit beland: altijd langer, verder, sneller . Maar mensen beginnen zich af te vragen of deze eindeloze hebzucht wel een illusie is.

Nu iedereen ons via sociale media zijn eigen kleine prestaties oplegt, is deze individuele sport dan niet ook narcistisch geworden?

Het is paradoxaal: door te hardlopen streven sommige mensen naar wat ik 'een proces van het versnellen van hun carrière' noem, terwijl ze tegelijkertijd momenten afwisselen waarop ze misbruik maken van de sociale druk. Maar netwerken hebben de noodzaak om te delen juist versterkt. Bij Generatie Z zien we zelfs een vorm van identiteitsconstructie. Hoewel esthetiek niet nieuw is, wordt er veel gewerkt aan stijl en uiterlijk, op de grens tussen sport en stedelijke culturen. Jongeren die marathons lopen, lijken helemaal niet meer op hun leeftijdsgenoten.

"Als ik jonge mensen in hetzelfde jaar aan vijf of zes ultratrails zie meedoen, dan zeg ik tegen mezelf dat ze dat niet lang volhouden."

Is het goede oude onderhoud verleden tijd? Leve de race naar extreme prestaties?

Nee, het sport-gezondheidsaspect bestaat nog steeds . In Pau, vlak bij mijn huis in Franqueville Park, wandelen de meeste mensen stevig door en zetten ze een paar stapjes. Mijn partner wil bijvoorbeeld helemaal geen slabbetje op haar rug dragen. Anderen lijden weliswaar aan een vorm van razernij. Als ik jonge mensen zie die in hetzelfde jaar aan vijf of zes ultratrailwedstrijden meedoen, dan zeg ik tegen mezelf dat ze dat niet lang volhouden. Maar deze generatie heeft het patroon compleet doorbroken: als je minstens vier jaar nodig hebt om je voor te bereiden op je eerste marathon, dan loop je die zonder ook maar een 10 kilometer-race te hebben voltooid.

Trailrunning wordt gezien als een manier om weer in contact te komen met de natuur. Een milieuactivisme waar je versteld van staat?

Laten we zeggen dat deze relatie met de natuur zeer ambivalent is. Het is immers in de eerste plaats een tegenstander waartegen men moet vechten, zonder al te veel rekening te houden met de context. Zoals een consumptielogica die we in alle aspecten van de samenleving terugvinden. Diezelfde valkuil lopen surfers en skiërs tegen het lijf die beweren milieuvriendelijk te zijn, maar die per vliegtuig overal ter wereld op zoek gaan naar de beste plekken. Het illustreert echter ook de paradox van de hyperverbonden hardlopers die in dit epische avontuur juist de ontkoppeling opzoeken. Het is een vorm van een hybride samenleving waarin ethiek vrolijk concurreert met de wens om te consumeren.

Waar de selectie ook op prijs gebaseerd is, waar de inschrijving soms voor honderden euro's is uitverkocht...

Een bedrijf dat des te floreert naarmate de wens om een ​​slabbetje te dragen aanstekelijk werkt. In Frankrijk doen vijf miljoen hardlopers mee aan de hardloopwedstrijden. Dat is nog nooit eerder gebeurd, maar het is wel aanzienlijk. Kaartjes worden steeds duurder en 2025 lijkt een recordjaar te worden, met lange wachtlijsten voor de meeste attracties.

Rechter en jury, wat houdt jullie nog steeds bezig?

Het overkwam mij toen ik 15 was, dus meer dan een halve eeuw geleden. In eerste instantie deed ik alles om te winnen. Na verloop van tijd ging ik van stadions naar marathons en vervolgens naar ultratrails, op zoek naar zelfreferentiële prestaties. Nu blijf ik daar vanaf, om filosofische en gezondheidsredenen... ik word oud! Hardlopen is een vorm van ademhalen geworden, bijna een vorm van meditatie.